ประวัติตำบลทุ่งสมอ อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี

ประวัติความเป็นมา

ที่มาของทุ่งสมอมี 3 สมมติฐานที่เช้าขานสืบต่อกันมา ซึ่งสมมติฐานที่ 1 เป็นเรื่องราวเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ของสมัยสงครามยุทธหัตถี สมเด็จพระนเรศวรกระทำยุทะหัตถีกับพระมหาอุปราชาบริเวณทุ่งหนองสาหร่าย (ปัจจุบันอยู่ในเขต ตำบลดอนเจดีย์ ตำบลทุ่งสมอ ตำบลหนองสาหร่าย) มีคนเจ็บและคนตายจำนวนมาก บริเวณที่ตั้งตำบลในปัจจุบันเป็นที่ตั้งค่ายของหมอจึงเรียกว่าโรงหมอ และเพี้ยนมาเป็นทุ่งสมอในปัจจุบัน

สมมติฐานที่ 2 เป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติที่ว่าบริเวณที่ตั้งของตำบลปัจจุบันเป็นท้องทุ่งมีต้นสมอขึ้นเรียงรายเป็นจำนวนมาก คนจึงเรียกว่าเป็นบ้านทุ่งต้นสมอ ต่อมาเหลือเพียงสั้นๆ ว่า บ้านทุ่งสมอ

สมมติฐานที่ 3 เป็นเรื่องที่บอกเล่า บริเวณดังกล่าวเป็นทุ่งพื้นที่ลุ่มมีวังน้ำและมีปลากหมออาศัยอยู่จำนวนมาก ชาวบ้านจึงพากันเรียกว่าทุ่งวังปลาหมอต่อมาเพี้ยนเป็นทุ่งสมอ

บ้านทุ่งสมอเป็นชุมชนที่มีคนอาศัยอยู่มาช้านาน ราวสมัยอยุธยาตอนกลาง จากการบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน เล่าว่าอยู่สืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคน เดิมสันนิษฐานว่ามีผู้ตั้งถิ่นฐานในบริเวณนี้ รวมกัน 4 กลุ่มด้วยกัน คือ

กลุ่มที่ 1 มีชื่อเรียกว่า “กลุ่มดอกพันชั่ง” ปัจจุบันคือ บ้านคลองต้นเป็ด

กลุ่มที่ 2 มีชื่อเรียกว่า “กลุ่มดอนประดู่” ปัจจุบันคือ หมู่บ้านใน ด้วยอยู่ลึกเข้าไปในทุ่งนา จึงได้ชื่อว่า “บ้านในทุ่งนา” ต่อมาจึงกร่อมมาเป็น “บ้านใน”

กลุ่มที่ 3 มีชื่อเรียกว่า “กลุ่มดอนบ้านเก่า” ปัจจุบันคือหมู่บ้านดอกปรก เพราะย้ายมาทีหลัง เมื่อมาตั้งหลักแหล่งได้มีจำนวนคนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จึงได้ชื่อว่า “หมู่ดอนปรก บ้านใหม่”

กลุ่มที่ 4 คือบริเวณที่อยู่รอบๆวัดทุ่งสมอในปัจจุบัน

ชื่อ “บ้านทุ่งสมอ” นั้นมีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่าบริเวณบ้านทุ่งสมอจะมีต้นสมอขึ้นอยู่ทั่วไปเป็นจำนวนมากจึงได้ชื่อตามต้นสมอนี้

ไม่ว่าจะเป็นข้อสมมติฐานใดก็ตามตำบลทุ่งสมอเป็นชุมชนที่มีคนอาศัยอยู่มาช้านานแต่เดิมอาศัยอยู่กันเป็นหย่อมบ้าน จากการเทียบเคียงหลักฐานและจารึกทางประวัติศาสตร์ของจังหวัดกาญจนบุรี ซึ่งเป็นแหล่งชุมชนสมัยก่อนประวัติศาสตร์ เป็นเมืองหน้าด่านที่สำคัญแห่งหนึ่งของไทยและยังเป็นแหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ หลายแห่งมีการค้นพบหลักฐานต่างๆ ที่สำคัญ เช่น แหล่งโบราณคดี บ้านเก่า แหล่งโบราณดีพงตึก แหล่งโบราณคดีดอนตาเพชร เป็นต้น

ตำบลทุ่งสมอ ได้แบ่งแยกตำบลมาจากตำบลหนองโรง อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี ประมาณ 100 กว่าปีมาแล้ว ซึ่งตำบลทุ่งสมอมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์เกี่ยวเนื่องกับสงครามยุทธหัตถี สมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทางทำยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราช ณ ทุ่งท้องระฆังบ้านดอนเจดีย์ อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี ตามประวัติศาสตร์ที่เล่าสืบเนื่องกันมาเป็นที่ตั้งโรงหมอ (เรือนพยาบาลผู้บาดเจ็บในสงครามดังกล่าว) และพื้นที่ของตำบลมี “ต้นมอ” อยู่มากมายจึงเรียกขานนามพื้นที่ว่าบ้านทุ่งสมอจนมาถึงทุกวันนี้

เอกสารอ้างอิง

คมสัน ศรีบุญเรืองและมาลินี คำเครือ. รายงานการวิจัยกระบวนการสืบค้นความรู้วิถีชุมชนท้องถิ่นเพื่อรื้อฟื้นความสัมพันธ์ของชุมชนทุ่งสมอ อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี โดยใช้แนวคิดแผนที่เดินดินและปฏิทินชุมชน. กาญจนบุรี: มหาวิทยาลัยราชภัฏกาญจนบุรี