ประเพณีและวัฒนธรรม

หมู่บ้านหนองกระจันทร์ ตำบลหนองโรง อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี มีพิธีกรรมที่ใช้สำหรับการบวงสรวง อ้อนวอน เสี่ยงทายของหมู่บ้าน คือ พิธีแห่ศาลตาเพชรเพื่อขอฝน โดยมีรายละเอียดในการทำพิธีดังต่อไปนี้ การทำนาของชาวบ้านหนองกระจันทร์ส่วนใหญ่ขึ้นอยู่กับธรรมชาติ คือ ฝน ฝนจึงเป็นสิ่งที่ชาวนาต้องการมากที่สุดในหน้าทำนา ดังนั้นเมื่อได้เวลาไถดำแล้วแต่ปรากฏว่าฝนฟ้าไม่ตกต้องตามฤดูกาล ชาวนาจะมีประเพณีขอฝนซึ่งมักจะแตกต่างกันไปบ้างในท้องถิ่นต่างๆ สำหรับหมู่บ้านหนองกระจันทร์ก็จะมีพิธีการขอฝนที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง คือ พิธีแห่ศาลตาเพชร ซึ่งชาวบ้านจะทำพิธีนี้ในช่วงเดือนพฤษภาคมของทุกปี

วัวลานบ้านหนองขาว การปลูกข้าวเป็นอาชีพหลักของคนไทยส่วนใหญ่ และชาวนาไทยทั่วไปได้มีการอาศัยแรงงานจากวัวไถคราดและงานอื่นๆ อีกมารกมาย นอกผืนนาแล้วนั้น เช่น งานนวดข้าวทำนาโดยใช้แรงงานจากวัวมานานถึงประมาณ 5,000 ปีมาแล้ว เพราะวัวเป็นสัตว์ที่มีรูปร่างสันทัดแข็งแรง มีแรงมาก เชื่องฝึกง่าย และกินหญ้าและฟางข้าวได้โดยไม่ต้องซื้ออาหาร วัวที่ใช้งานส่วนใหญ่นั้นจะเป็นวัวตัวผู้ที่แข็งแรง และส่วนวัวตัวเมียนั้นจะเลี้ยงเอาไว้ขยายพันธุ์เท่านั้น แล้วขายลูกวัวเพื่อหารายได้การใช้งานวัวในช่วงสมัยก่อนของชาวบ้านนั้น วัวคู่หนึ่งจะสามารถไถนาได้เนื้อที่ประมาณ 20 ไร่ นอกจากใช้วัวไถนาแล้วก็จะมีการเล่นวัวลาน

ประวัติความเป็นมา บ้านกองม่องทะ  หมู่ที่ ๒  ตำบลไล่โว่ ตั้งอยู่ในที่ราบระหว่างหุบเขา มีแม่น้ำรันตีไหลผ่าน พื้นที่หมู่บ้านยาวไปตามลำน้ำทั้งสองฝั่ง บ้านเรือนตั้งอยู่เป็นหย่อมๆ ต่อเนื่องกัน มีไม้ผล เช่น หมาก มะพร้าว ทุเรียน มังคุด เงาะ กล้วย ลางสาด ลองกอง

ประวัติความเป็นมา บ้านเกาะสะเดิ่ง เป็นหมู่บ้านที่กลุ่มชาติพันธุ์ไทยกะเหรี่ยง ตั้งบ้านเรือนมากกว่า ๑๖๐ ปี นับ ชุมชนเริ่มเล่าเรื่องจดจำกันมาประมาณ ปี ๒๓๘๓ เป็นอย่างน้อย ด้วยชุมชนตั้งรกรากขึ้นในช่วงเวลาใกล้เคียงกับหมู่บ้านอื่นๆ ในตำบลไล่โว่ หมู่บ้านนี้ มีต้นไม้ชื่อต้นเกาะสะเดิ่งเป็นพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่ริมห้วย รากยึดเกาะดินได้เป็นอย่างดี จึงให้ชื่อหมู่บ้านว่า“ เกาะสะเดิ่ง” ลักษณะหมู่บ้าน เป็นชุมชนขนาดเล็ก

 ประวัติความเป็นมาของหมู่บ้าน บ้านไล่โว่  หมู่ที่ ๔ ตำบลไล่โว่  เป็นหมู่บ้านที่กลุ่มชาติพันธุ์ไทยกะเหรี่ยงตั้งบ้านเรือนมามากกว่า ๑๖๐ ปี (ประมาณปี ๒๓๘๓) เรียกชื่อหมู่บ้านว่า “ไล่โว่” ตามลักษณะของ“หินแดง” ขนาดใหญ่ ที่ปรากฏอยู่บน“หน้าผาชัน”มองเห็นโดดเด่นจากพื้นที่หมู่บ้าน เลยกลายเป็นลักษณะเด่นของพื้นที่ เห็นสวยงามแต่ไกล เป็นที่ชื่นชอบของผู้พบเห็น เมื่อจัดตั้งเป็นตำบลจึงได้นำชื่อ“ไล่โว่” เป็นชื่อตำบล

ประวัติความเป็นมา บ้านเวียคาดี้-โมรข่า หมู่ที่ ๕ ตำบลหนองลู อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี  ตั้งอยู่ติดเขตป่าสงวนแห่งชาติเขาช้างเผือกและเขตอุทยานแห่งชาติทองผาภูมิ อยู่ห่างจากแนวชายแดนไทย-พม่าประมาณ ๙ กิโลเมตร ประชากรเกือบทั้งหมดเป็นชาวกะเหรี่ยง ทั้งที่ถือบัตรประชาชนคนไทยและบัตรแสดงสถานะบุคคลบนพื้นที่สูง(บัตรสี) บรรพบุรุษอพยพโยกย้ายถิ่นฐานมาจากประเทศพม่าเข้ามาตั้งรกรากอยู่ในประเทศไทยเมื่อประมาณ ๒๐๐ กว่าปีก่อน (สันนิษฐานว่ามีการก่อตั้งหมู่บ้านมาตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๓๔๘) แต่เดิมชาวบ้านทำมาหากินอยู่กับป่า ทำไร่หมุนเวียน