อำเภอด่านมะขามเตี้ย จังหวัดกาญจนบุรี

ด่านมะขามเตี้ยมีการตั้งหมู่บ้านมานานกว่า 200 ปี สมัยก่อนเป็นด่านตรวจคนเข้าออกตามชายแดนของอำเภอเมืองกาญจนบุรี ยามปกติราษฎรใช้เป็นเส้นทางสัญจรไปมา เมื่อเกิดศึกสงครามเก้าทัพ “ขุนด่าน ” พร้อมด้วยทหารไทยที่ประจำด่านได้ต่อสู้กับทหารพม่ามีผู้คนล้มตายจำนวนมาก และบริเวณนี้มีต้นมะขามมากแต่มีมะขามอยู่ต้นหนึ่งที่มีขนาดลำต้นเตี้ยและขึ้นโดดเด่นสวยงาม แผ่กิ่งก้านงอกงามร่มรื่นอยู่ใกล้บริเวณหนองน้ำใหญ่ (จึงเรียกว่าหนองสระ) เป็นที่อาศัยของสัตว์ใหญ่น้อยนานาชนิด เมื่อตั้งหมู่บ้านจึงเรียกว่าบ้านหนองมะขามเตี้ย ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น บ้านด่านมะขามเตี้ย

อำเภอด่านมะขามเตี้ยนั้นแต่เดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอเมืองกาญจนบุรี เมื่อ พ.ศ. 2533 ต่อมาทางการจึงได้แบ่งพื้นที่ 3 คือ ตำบลด่านมะขามเตี้ย ตำบลกลอนโด และตำบลจระเข้เผือก อยู่ในเขตการปกครองของกิ่งอำเภอด่านมะขามเตี้ย ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2533 มีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน ปีเดียวกัน และต่อมาจึงได้มีพระราชกฤษฎีกาลงวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2538 ให้ยกฐานะเป็น อำเภอด่านมะขามเตี้ย มีผลในวันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2538 จากนั้นมาจึงได้มีฐานะเป็นอำเภอจวบจนถึงปัจจุบัน อำเภอนี้มีชายแดนติดต่อกับพม่า ที่ว่าการอำเภอหมู่ที่ 1 ตำบลด่านมะขามเตี้ยห่างจากจังหวัดกาญจนบุรีตามเส้นทางรถยนต์สายกาญจนบุรี – ด่านมะขามเตี้ยประมาณ 30 กิโลเมตร อำเภอด่านมะขามเตี้ยตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองกาญจนบุรี

ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอท่าม่วง

ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอจอมบึงและอำเภอสวนผึ้ง (จังหวัดราชบุรี)

ทิศตะวันตก ติดต่อกับภาคตะนาวศรี (ประเทศพม่า) และอำเภอเมืองกาญจนบุรี

สภาพภูมิประเทศของอำเภอด่านะขามเตี้ยมทั้งที่ราบ และเขตภูเขา รายงานอำเภอด่านมะขามเตี้ย พ.ศ. 2541 ระบุว่า อำเภอด่านมะขามเตี้ยมีพื้นที่ป่าไม้และภูเขาประมาณ 15 ส่วนที่เหลือเป็นเขตที่ราบ ลักษณะภูมิประเทศโดยทั่วไปของอำเภอด่านมะขามเตี้ยเป็นเขตที่รายสลับภูเขาที่ไม่สูงมากนักทางตะวันออกโดยมีแม่น้ำแควน้อยและแม่น้ำลำภาชีเป็นแหล่งน้ำที่สำคัญ พื้นที่ราบตามลักษณะนี้ปรากฎทุกตำบล และเป็นแหล่งเกษตรกรรมสำคัญขงออำเภอด่านมะขามเตี้ย ส่วนด้านด้านตะวันตกเป็นเขตป่าไม้และภูเขาที่มีความสูงมากกว่า พื้นที่ภูเขาและป่าไม้ส่วนใหญ่อยู่ในเขตของตำบลด่านมะขามเตี้ยและตำบลจรเข้เผือก บันทึกรายงานกิ่งอำเภอด่านมะขามเตี้ พ.ศ. 2534 ระบุว่า พื้นที่ของตำบลจระเข้เผือกส่วนติดต่อกับพม่าเป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาตำนาวศรี เป็นเขตที่มีภูเขาสูงและป่าไม้อุดมสมบูรณ์ โดยมีช่องพุม่วงเป็นเส้นทางติดต่อที่สำคัญระหว่างไทยและพม่า

แหล่งอ้างอิง

มณฑล คงแถวทอง. (2545). กาญจนบุรี : 13 อำเภอ. กาญจนบุรี: สำนักศิลปวัฒนธรรม สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี.